پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

علم ‌انساب در دوره پیش از اسلام برای نیل به ‌اهدافی چون تفاخر وحمایت‌های اجتماعی در شبه جزیره عربستان مورد توجه بوده است؛ در دوره اسلامی به دلیل کارکردهای جدیدش به صورت مکتوب درآمد و انساب‌نگاری را به وجود آورد. شیعیان از ابتدا‌ و با گسترش این علم، از مهم‌ترین نسب‌نگاران به‌شمار رفته‌ و سهم عمده‌ای در پیدایش، رشد، بقا و تحولات آن داشته‌اند. مؤلفان شیعه ابتدا به ثبت نسب تمامی اقوام عرب از شمالی‌و جنوبی،‌قریشی‌و غیرقریشی با‌محوریت پیامبر(ص)‌و خاندان ‌ایشان می‌پرداختند؛ سپس در طی قرن‌های سوم به بعد با روشن شدن خط و مرزهای اعتقادی و کلامی شیعه در بین مردم و افزایش جمعیت خاندان اهل بیت(ع) که بنابر فقه شیعه احکام متفاوتی را در زکات، خمس و... داشت، انساب‌نگاری شیعه به اهل‌بیت پیامبر(ص) اختصاص یافت و انساب‌نگاری اختصاصی طالبیان را به وجود آورد. انساب‌نگاران در تعامل با نهاد نقابت، شبکه‌ای قدرتمند از تبادل اطلاعات در بین نسّابه‌ها به وجود آوردند که باعث تدوین کتاب‌های ارزشمندی در انساب‌نگاری شیعیان شد.